Maymun çiçeği vakaları küresel olarak her geçen gün artmaya devam ediyor. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), 30 ülkede en az 643 maymun çiçeği vakasının doğrulandığını duyurdu. DSÖ’nün Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, birçok ülkede maymun çiçeğinin aniden ortaya çıkmasının, virüsün yıllardır sessizce yayıldığı anlamına geldiği ve pek çok ülkede henüz tespit edilmemiş çok sayıda vaka olabileceği anlamına geldiği konusunda uyardı.
Maymun çiçeği salgını, daha önce görülmediği ülkelerde yayılmaya devam ediyor. Bu durum küresel sağlık yetkililerini yüksek alarma geçiriyor. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, virüsün endemik olmadığı onlarca ülkede 643’ten fazla maymun çiçeği vakasının doğrulandığını açıkladı.
Ghebreyesus,”Birçok ülkede aynı anda maymun çiçeğinin aniden ortaya çıkması, bir süredir tespit edilmemiş bir bulaşma olabileceğini düşündürmektedir. Pek çok ülkede henüz tespit edilmemiş çok sayıda vaka olabilir” dedi.
Diğer taraftan, maymun çiçeği virüsü, Batı ve Orta Afrika’nın bazı bölgeleri de dahil olmak üzere bazı ülkelerde on yıllardır dolaşıyor. Bu hafta İskoçya’daki Edinburgh Üniversitesi Evrimsel Biyoloji Enstitüsü’ndeki bilim insanları tarafından yayımlanan yeni bir çalışma, maymun çiçeği virüsünün ‘neredeyse 2017’den beri insandan insana sürekli bulaştığını gösterdi.
Bu araştırmada, genetik diziler, 2022’deki ilk maymun çiçeği vakalarının, 2017’den 2019’a kadar Singapur, İsrail, Nijerya ve Birleşik Krallık’ta vakalarla sonuçlanan bir salgından kaynaklandığını ortaya koydu.
Araştırmaya dahil olmayan ABD’deki Arizona Üniversitesi’nde profesör ve evrimsel biyolog olan Michael Worobey, virüsün endemik olduğu yerlerde olduğu gibi bu salgının diğer ülkelerde de yerel olarak uzun süredir devam ettiğini gösterdiğini söyledi.
Worobey, “Söz konusu durum, maymun çiçeği virüsünün endemik olduğu sınırlı alanlardakileri korumada ve küresel olarak yayılmadan önce onu kaynağında kontrol etmede başarısız olduğu anlamına geliyor. Gerçekten de bu yoksul ve zengin ülkelerde seyreden iki farklı salgının hikayesi. Dünyadaki tüm ülkeleri önemsemeyi başlamalı ve virüsün yayılımasını kontrol etmeliyiz” dedi.
Diğer taraftan, yaklaşık yirmi yıldır maymun çiçeği üzerinde çalışan epidemiyolog Anne Rimoin, uzun süredir hastalığın Demokratik Kongo Cumhuriyeti gibi yerlerde yayılmasının daha geniş küresel sağlık etkileri olabileceği konusunda uyarıda bulunmuştu.
Şu anda UCLA Fielding Halk Sağlığı Okulu’nda epidemiyoloji profesörü olan Rimoin, 2010’da yayınlanan bir makalesinde, “Maymun çiçeği Afrika dışındaki bir vahşi yaşam rezervuarında ortaya çıkarsa, halk sağlığındaki gerilemeyi tersine çevirmek zor olur” demişti.
Günümüzdeki durumu değerlendiren Rimoin, “Son maymun çiçeği salgınını, kökenlerini tam olarak izleyemediğimiz için kısmen tahmin etmek zordu. Bunun ne kadar süredir yayıldığını bile bilmiyoruz. Bu bir süre sessizce yayıldı. Bu salgında düşük seviyelerde bile sürekli kişiden kişiye bulaşmayı görmeye devam edersek, bu, endemik olmayan ülkelerdeki hayvanlara yayılma olasılığını “varoluşsal bir tehditten farklı bir olasılığa” geri getiriyor. Böyle bir yayılma daha sonra virüsün bir ortamda kalmasına, hayvanlar ve insanlar arasında geçiş yapmasına izin verebilir” diye konuştu.
Endemik bir virüsün neden olduğu nadir hastalıklardan biri olarak bilinen maymun çiçeği, Kongo ve Batı Afrika türü olmak üzere ikiye ayrılıyor.
Virüsün Kongo türünün yüzde 10’a kadar ölüm riski bulunurken Batı Afrika türünün ise her 2 vakadan birinde yüzde 1 ölüm oranına sahip olduğu biliniyor.
Genellikle hayvandan insana ve insandan insana yakın temasla bulaşan virüs, vücutta yüksek ateş ve kaşıntılı kabarcıklara yol açabiliyor.
“Maymun çiçeği”, enfekte biriyle yakın temas veya cinsel ilişki halinde bulaşıyor. Virüs, vücuda, deri üzerindeki yara ve çatlaklardan, solunum yoluyla ya da ağız, burun ve gözden giriyor. Virüs, maymun, fare, sincap gibi enfekte hayvanlarla temas ile de bulaşıyor. Kıyafet ya da yataktan da geçmesi mümkün.
Hastalık yüksek ateş, baş ağrısı ve kaşıntıyla başlıyor. Terleme, sırt ve kas ağrısı, halsizlikle seyrediyor. Döküntüler genellikle önce yüzde görülüyor, sonra vücuda yayılıyor.
Vakaların çoğu hafif geçiyor. Çocukluk hastalığı olarak bilinen “su çiçeğine” benziyor. Hastalar 14 ile 21 gün içinde kendiliğinden iyileşiyor. Bazen ağır vakalara rastlanabiliyor. Batı Afrika’da ölümle sonuçlanan vakalar olduğu biliniyor.
Maymun çiçeğinin tedavisi yok. Salgınlar enfeksiyonla mücadele yöntemleriyle kontrol altına alınabiliyor. Çiçek aşılarının maymun çiçeğini önlemede yüzde 85 etkili olduğu biliniyor.
Maymun çiçeği vakalarının başka ülkelere yayılarak küresel salgına dönüşme ihtimali tartışılırken, virüsün ölüm riskine karşı etkili bir aşının olup olmadığı da merak ediliyor.
Konuya ilişkin İngiltere Sağlık Güvenliği Ajansı, maymun çiçeği virüsü için özel bir aşı olmadığını, ancak çiçek hastalığı aşısının bir miktar koruma sağladığını belirterek, ihtiyaç duyulanlara aşının teklif edildiği bilgisini paylaştı.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verileri de çiçek hastalığını yok etmek için kullanılan aşıların maymun çiçeği virüsü hastalığına karşı da yüzde 85’e kadar etkili olduğunu gösteriyor.
